Kancelaria Klonowski » Skarga pauliańska w upadłości konsumenckiej

Skarga pauliańska pomimo, iż jest instytucją uregulowaną w przepisach Kodeksu cywilnego, to znajduje również swoje zastosowanie w ramach postępowania upadłościowego.

Co to jest skarga paulińska?

Skarga pauliańska, zwana także roszczeniem pauliańskim, wywodząca się z prawa rzymskiego, jest szczególnego rodzajem środkiem prawnym, które przysługuje wyłącznie wierzycielowi. Gdy bowiem wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Podstawowym celem skargi pauliańskiej jest ochrona wierzyciela przed uniemożliwieniem mu przez dłużnika przymusowego zaspokojenia jego wierzytelności z majątku dłużnika, wskutek dokonania czynności prawnych umniejszających ten majątek i przysparzających korzyści osobom trzecim.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Obowiązujące przepisy prawa w odniesieniu do skargi paulińskiej przewidują dwa istotne domniemania prawne, a mianowicie:

· jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

· jeżeli z kolei wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Skarga paulińska przed wszczęciem postępowania upadłościowego

Ze skargą paulińską przeciwko dłużnikowi mogą wystąpić jego wierzyciele jeszcze przed wszczęciem postępowania upadłościowego.

W takiej sytuacji, jeżeli doszło w trakcie takiego procesu do ogłoszenia upadłości dłużnika, wówczas syndyk może do niego wstąpić i stać się stroną postępowania. Czynność taka, co do zasady, nie wymaga zgody ani jego stron, ani też zezwolenia sędziego komisarza lub rady wierzycieli. Wyjątkiem jest sytuacja, w której sędzia komisarz uprzednio zastrzegł obowiązek uzyskania od niego takiego zezwolenia, w trybie przewidzianym w ustawie Prawo upadłościowe.

Zgodnie z nią - sędzia-komisarz może oznaczyć czynności, których wykonywanie przez syndyka jest niedopuszczalne bez jego zezwolenia lub bez zezwolenia rady wierzycieli.

Musisz wiedzieć, że syndyk może wstąpić do sprawy prowadzonej ze skargi paulińskiej w każdym stadium postępowania, a więc także w drugiej instancji. Jeżeli do tego dojdzie, wówczas Sąd wydaje postanowieni o zwolnieniu wierzyciela od udziału w sprawie. Wynika to z faktu, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie może być w takim przypadku zarówno powodem, jak i interwenientem ubocznym.

Jeżeli jeszcze przed ogłoszeniem upadłości wierzyciel wygrał proces o uznanie czynności za bezskuteczną i otrzymał na mocy zapadłego wyroku odpowiednie świadczenie, to nie wchodzi ono do masy upadłości. Inna jest jednak sytuacja w przypadku, gdy świadczenie zostało wprawdzie zasądzone w wyroku zapadłym przed ogłoszeniem upadłości, jednak nie zostało przez wierzyciela wyegzekwowane.

Zgodnie bowiem z przepisami prawa upadłościowego, jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa lub została uznana za bezskuteczną, to, co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości. Jeżeli przekazanie w naturze jest niemożliwe, do masy upadłości wpłaca się równowartość w pieniądzu. Za zgodą sędziego-komisarza druga strona czynności może zwolnić się z obowiązku przekazania do masy upadłości tego, co wskutek tej czynności z majątku upadłego ubyło, przez zapłatę różnicy między wartością rynkową świadczenia dłużnika z dnia zawarcia umowy, a wartością świadczenia otrzymanego przez dłużnika.

Jeżeli osoba obowiązana do przekazania składników majątkowych do masy upadłości nie wykona swojego obowiązku na wezwanie syndyka, a obowiązek przekazania składników majątkowych do masy upadłości nie został stwierdzony prawomocnym orzeczeniem, syndyk może w drodze powództwa żądać nakazania wykonania tego obowiązku. Powództwo w tej sprawie wnosi się do Sądu upadłościowego. Ten z kolei może dokonać jego zabezpieczenia przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania odpowiednich składników majątkowych.

Skarga paulińska po wszczęciu postępowania upadłościowego

Podkreślenia wymaga, że po ogłoszeniu przez Sąd upadłości dłużnika, ze skargą pauliańską może wystąpić tylko i wyłącznie syndyk, który w tym zakresie będzie reprezentował wszystkich wierzycieli i ich interesy prawne.

W tym stanie rzeczy, w przypadku wytoczenia przez wierzyciela takiego powództwa już po ogłoszeniu upadłości dłużnika, podlega ono oddaleniu z powodu braku legitymacji czynnej. W takiej jednak sytuacji możliwe jest jednak wstąpienie syndyka do takiego postępowania. Zgodnie bowiem z z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli okaże się, że powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, Sąd na wniosek powoda zawiadomić o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną. Osoba ta może w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy w charakterze powoda.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, dopuszczalne jest wystąpienie ze skargą paulińską można w ciągu 5 lat od dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Z kolei przepisy ustawy Prawo upadłościowe wskazują, że nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Termin ten nie ma zastosowania, gdy żądanie uznania czynności za bezskuteczną zgłoszone zostało w drodze zarzutu. W tym przypadku zastosowanie miał będzie termin pięcioletni.

Tak więc w sytuacji, gdy upłynęły dwa lata od ogłoszenia upadłości, ale nie upłynęło 5 lat od wykonania czynności z pokrzywdzeniem wierzyciel, to uprawnienie syndyka do wystąpienia ze skargą pauliańską wygasa.

Musisz wiedzieć, że zarówno pięcioletni, jak i dwuletni termin biegnie niezależnie od siebie. Pamiętać jednak należy, że dla skutecznego zaskarżenia przez syndyka dokonanej przez dłużnika czynności prawnej, niezbędnym jest zachowanie każdego z nich.

Jakie są skutki prawne uwzględnienia skargi paulińskiej po wszczęciu postępowania upadłościowego?

W przypadku, gdy Sąd uzna wniesioną skargę pauliańską za zasadną, orzeka o bezskuteczności czynności prawnej dłużnika względem masy upadłości. Przy ocenie czy dana czynność dłużnika dokonana została z pokrzywdzeniem wierzycieli, Sąd bierze pod uwagę to, czy wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Na podstawie takiego orzeczenia składniki majątku upadłego, który został przekazany w drodze czynności prawnej, zostaną zaliczone do masy upadłości. Majątek ten będzie podlegał likwidacji w postępowaniu upadłościowym.

Radosław Klonowski

wspólnik zarządzający Kancelarii Prawnej Adwokatów i Radców Prawnych Klonowski & Marek sp.k.

upadłość konsumencka, układ konsumencki, upadłość przedsiębiorcy, sprawy restrukturyzacyjne i upadłościowe

Kancelaria prawna Klonowski

tel. +48 22 300 89 89

kom. +48 794 470 000

kom. +48 882 200 100

SMS24: +48 608 500 100

od 2001 dla Was

bo każdy ma prawo do najlepszej obrony swych praw

Skarga pauliańska w upadłości konsumenckiej